Kodet e gjuhës shqipe dhe sistemi i numrave
të gjuhës Shqipe.
Po i kthehem sërish temës së vjetër të sistemit të numërimit të gjuhës Shqipe.
Një sistem numëror vigesimal (/vɪˈdʒɛsɪməl/) ose me bazë-20 bazohet në numrin njëzet në të njëjtën mënyrë në të cilën sistemi numëror dhjetor bazohet në numrin dhjetë. Vigesimal rrjedh nga mbiemri latin vicesimus, që do të thotë 'i njëzeti'.
Etimologjia e të ashtuquajturës fjalë latine.
VICESIMUS
VIGESIMUS=
VI GE SIM+US=Us mbares(ë)
VE GE ZIM=
VE GE ZIM=
VE TE GJITHA MI Z
VE TE GJITHA ME Z
Ose VE TE GJITHA MI(mbi) Z.
Ku MI ka kodin e Me+I, shumatore e I-ve, por ne nocionin e ngjitjes per lart, ose rritjes, ose ngritjes se numrave, fjale qe rrjedhin nga kodi i I-se plus kodet M-shuma, G-te gjitha dhe R tashme e njohur per ju.
G=TE GJITHA. (kodi i G)
Z=MBYLLJA E NJE SETI NUMBRASH(kodi i Z)
Z=20 në kodin e Z si numer në gjuhe shqipe te vjetër (kryqi me dy Z ne gjuhen Vinca)
Gjuha e sotme shqipe e ka ruajtur këtë sistem deri në numrin dyzet. Pjesa tjetër ruhet në gjuhën shqipe të shqiptarët çamë, arvanitas dhe arbëresh.
Në një sistem vigezimal përdoren njëzet numra individualë (ose simbole shifrore), dhjetë më shumë se në sistemin dhjetor.
Njëzet (një zet) përdoret si numër bazë në shqip. Fjala për 40 (dy zet) do të thotë "dy herë 20".
Kjo tabelë bashkangjitur postit, nga Gjergj Miha, tregon numrat dhe emrat e numrave në dialektin e gjuhës Shqipe Arvanitase.
Nga një në dhjetë (1 – 10) nuk kanë ndonji dallim thelbesor me numrat e gjuhës shqipe (gjuha e vitit 1972). Dallimi është numri katër si kat, numri 9 si ned, me d në fund dhe numri 10 pa dh por me d si dietë. Numrat 20, 40, 80, 100 për dallim nga gjuha shqipe janë:
Një xhet= njëzet
De xhet=dyzet
Xhet xhet=tetëdhjet
Një kid=njëqind
Ndersa shqiptarët çamë dhe çamët që jetojnë në Greqi përdorin të gjithë numrat *zet. Në thelb, 20 do të thotë 1 zet, 40 do të thotë 2 zet, 60 do të thotë 3 zet dhe 80 do të thotë 4 zet.
Arbëreshët në Itali përdorin edhe trizetë për 60.
Në thelb edhe gjuha shqipe me dialektet e saj e ka këtë sistem:
20 do të thotë 1 zet,
40 do të thotë 2 zet,
60 do të thotë 3 zet
dhe 80 do të thotë 4 zet.
(Gjë që duhej marrë parasysh kur u ndërtua gjuha standarde)
Shqipja është e vetmja gjuhë në Ballkan që ka ruajtur elemente të sistemit numerik vigezimal krah për krah me sistemin dhjetor. Ekzistenca e dy sistemeve në shqip pasqyron kontributin e popujve paraindo-evropianë të Ballkanit në formimin e fiseve indoevropiane paleo-ballkanike dhe gjuhës së tyre.
Me duhet te sjell ketu dhe sistemin e numrave Burushaski është me baze-20. Për shembull, 20 altar, 40 alto-altar (2 herë 20), 60 iski-altar (3 herë 20) etj.
të gjuhës Shqipe.
Po i kthehem sërish temës së vjetër të sistemit të numërimit të gjuhës Shqipe.
Një sistem numëror vigesimal (/vɪˈdʒɛsɪməl/) ose me bazë-20 bazohet në numrin njëzet në të njëjtën mënyrë në të cilën sistemi numëror dhjetor bazohet në numrin dhjetë. Vigesimal rrjedh nga mbiemri latin vicesimus, që do të thotë 'i njëzeti'.
Etimologjia e të ashtuquajturës fjalë latine.
VICESIMUS
VIGESIMUS=
VI GE SIM+US=Us mbares(ë)
VE GE ZIM=
VE GE ZIM=
VE TE GJITHA MI Z
VE TE GJITHA ME Z
Ose VE TE GJITHA MI(mbi) Z.
Ku MI ka kodin e Me+I, shumatore e I-ve, por ne nocionin e ngjitjes per lart, ose rritjes, ose ngritjes se numrave, fjale qe rrjedhin nga kodi i I-se plus kodet M-shuma, G-te gjitha dhe R tashme e njohur per ju.
G=TE GJITHA. (kodi i G)
Z=MBYLLJA E NJE SETI NUMBRASH(kodi i Z)
Z=20 në kodin e Z si numer në gjuhe shqipe te vjetër (kryqi me dy Z ne gjuhen Vinca)
Gjuha e sotme shqipe e ka ruajtur këtë sistem deri në numrin dyzet. Pjesa tjetër ruhet në gjuhën shqipe të shqiptarët çamë, arvanitas dhe arbëresh.
Në një sistem vigezimal përdoren njëzet numra individualë (ose simbole shifrore), dhjetë më shumë se në sistemin dhjetor.
Njëzet (një zet) përdoret si numër bazë në shqip. Fjala për 40 (dy zet) do të thotë "dy herë 20".
Kjo tabelë bashkangjitur postit, nga Gjergj Miha, tregon numrat dhe emrat e numrave në dialektin e gjuhës Shqipe Arvanitase.
Nga një në dhjetë (1 – 10) nuk kanë ndonji dallim thelbesor me numrat e gjuhës shqipe (gjuha e vitit 1972). Dallimi është numri katër si kat, numri 9 si ned, me d në fund dhe numri 10 pa dh por me d si dietë. Numrat 20, 40, 80, 100 për dallim nga gjuha shqipe janë:
Një xhet= njëzet
De xhet=dyzet
Xhet xhet=tetëdhjet
Një kid=njëqind
Ndersa shqiptarët çamë dhe çamët që jetojnë në Greqi përdorin të gjithë numrat *zet. Në thelb, 20 do të thotë 1 zet, 40 do të thotë 2 zet, 60 do të thotë 3 zet dhe 80 do të thotë 4 zet.
Arbëreshët në Itali përdorin edhe trizetë për 60.
Në thelb edhe gjuha shqipe me dialektet e saj e ka këtë sistem:
20 do të thotë 1 zet,
40 do të thotë 2 zet,
60 do të thotë 3 zet
dhe 80 do të thotë 4 zet.
(Gjë që duhej marrë parasysh kur u ndërtua gjuha standarde)
Shqipja është e vetmja gjuhë në Ballkan që ka ruajtur elemente të sistemit numerik vigezimal krah për krah me sistemin dhjetor. Ekzistenca e dy sistemeve në shqip pasqyron kontributin e popujve paraindo-evropianë të Ballkanit në formimin e fiseve indoevropiane paleo-ballkanike dhe gjuhës së tyre.
Me duhet te sjell ketu dhe sistemin e numrave Burushaski është me baze-20. Për shembull, 20 altar, 40 alto-altar (2 herë 20), 60 iski-altar (3 herë 20) etj.
Comments
Post a Comment