Cikli diellor në shqip: Vështrime etimologjike dhe gramatikore
Hyrje:
Gjuha shqipe mbart një marrëdhënie u-njike midis termave të drejtimit dhe lëvizjeve diellore.
*Lindje (Lindje): Dielli lind.
1. Etimologjia:
Hyrje:
Gjuha shqipe mbart një marrëdhënie u-njike midis termave të drejtimit dhe lëvizjeve diellore.
Ky artikull thellohet në etimologjinë dhe gramatikën e "Lindje" (Lindje) dhe "Perëndim" (Perëndim), duke zbuluar lidhjet e tyre të brendshme semantike.
*Lindje (Lindje): Dielli lind.
1. Etimologjia:
"Lindje" rrjedh nga "Lind-diell", shkurtuar nga "lind" (lind ) + "diell" (diell).
LIND DIEL=
LINDIEL=
LINDDIEI=L>I
LINDIIE=EIE>IIE
LINDIIE=
LINDJE=II>J
Ka mundesi dhe nga nje L>J e drejtepwrdrehteë.
2. Etimologjia II
LINDJE=
LINDIE=J>I
LIND DIE=
LIND DIE
IN DIEL=
HIN DIEL=
HIN DIELL=L>LL
IN DIEL=LL>L
INDIEL=
LINDIE=Renia e L
LINDJE=I>J
Format alternative: "Hindiell" (hin/enter + diell), që ilustron evolucionin gjuhësor.
3. Metateza: "Lind-diell" > "Lindje" demonstron përshtatje fonologjike.
4. Frazat në gjuhës shqipe vërtetojnë këtë etimologji:
- "Lindja diellit" (lindja e diellit)
- "Dielli lind" (dielli po lind)
- "Doli dielli" (dielli po del)
*Perëndim (Perëndim): Dielli që perëndon.
1. Etimologjia: "Perëndim" mendoj rrjedh nga nje rrenje parë "Bere" (bërë, vendosur) + n'"dhé" (dhe, tokë). *Bëdhe e Çamërishtes ndihmon shumë në gjetjen e rrenjes se fjalës
2. Ndersa fraza: "Për në dhé" (në tokë ku perëndon dielli) jep një shpjegim të dytë etimologjik por kjo hap probleme me origjinën e "për", e cila mendohet vjen nga latinishtja, por ndodhja ne dy format dhe kuptimet sematike të fjalëve të gjuhes shqipe si "pret" dhe "prehet" mund të shpjegoje originën e "për" dhe ngre nje pyetje të madhe për origjinën e "për".
3. Implikimi semantik: Perëndimi i diellit shënon hyrjen e diellit në tokë.
Vërtetimin e bën dhe simobolika-semantika e fjalës *vdekje> "V-de-ka'">futjen në dhe ka.
*Analiza gramatikore
1. Konjugimi i foljeve: "Lind" dhe "Bere" (bërë, për të vendosur) demonstrojnë dallime aspektore.
2. Përdorimi parafjalë: "Për në" (te, drejt) tregon drejtim.
3. Formimi i emrit: “Lindje” dhe “Perëndim” ndriçojnë morfologjinë rrjedhore.
*Rëndësia gjuhësore dhe kulturore:
*Gjuhësia krahasuese.
LIND DIEL=
LINDIEL=
LINDDIEI=L>I
LINDIIE=EIE>IIE
LINDIIE=
LINDJE=II>J
Ka mundesi dhe nga nje L>J e drejtepwrdrehteë.
2. Etimologjia II
LINDJE=
LINDIE=J>I
LIND DIE=
LIND DIE
IN DIEL=
HIN DIEL=
HIN DIELL=L>LL
IN DIEL=LL>L
INDIEL=
LINDIE=Renia e L
LINDJE=I>J
Format alternative: "Hindiell" (hin/enter + diell), që ilustron evolucionin gjuhësor.
3. Metateza: "Lind-diell" > "Lindje" demonstron përshtatje fonologjike.
4. Frazat në gjuhës shqipe vërtetojnë këtë etimologji:
- "Lindja diellit" (lindja e diellit)
- "Dielli lind" (dielli po lind)
- "Doli dielli" (dielli po del)
*Perëndim (Perëndim): Dielli që perëndon.
1. Etimologjia: "Perëndim" mendoj rrjedh nga nje rrenje parë "Bere" (bërë, vendosur) + n'"dhé" (dhe, tokë). *Bëdhe e Çamërishtes ndihmon shumë në gjetjen e rrenjes se fjalës
2. Ndersa fraza: "Për në dhé" (në tokë ku perëndon dielli) jep një shpjegim të dytë etimologjik por kjo hap probleme me origjinën e "për", e cila mendohet vjen nga latinishtja, por ndodhja ne dy format dhe kuptimet sematike të fjalëve të gjuhes shqipe si "pret" dhe "prehet" mund të shpjegoje originën e "për" dhe ngre nje pyetje të madhe për origjinën e "për".
3. Implikimi semantik: Perëndimi i diellit shënon hyrjen e diellit në tokë.
Vërtetimin e bën dhe simobolika-semantika e fjalës *vdekje> "V-de-ka'">futjen në dhe ka.
*Analiza gramatikore
1. Konjugimi i foljeve: "Lind" dhe "Bere" (bërë, për të vendosur) demonstrojnë dallime aspektore.
2. Përdorimi parafjalë: "Për në" (te, drejt) tregon drejtim.
3. Formimi i emrit: “Lindje” dhe “Perëndim” ndriçojnë morfologjinë rrjedhore.
*Rëndësia gjuhësore dhe kulturore:
Gjuha shqipe ruan simbolikën e lashtë para-Europo-Indiane diellore e cila është e lidhur gjithashtu edhe me gjuhën nostratike.
*Gjuhësia krahasuese.
Ngjashmëritë me "greqishten" e lashteë Ανατολή (Anatolé, Lindje) dhe Δύσις (Dysis, Perëndim) hap nje debat etimologjik.
Të dyja fjalet greqishtja nuk mund ti etimologjojë.
Vazhdon.....
Të dyja fjalet greqishtja nuk mund ti etimologjojë.
Vazhdon.....
Comments
Post a Comment