Want and Wish and Will.

Folja e gjuhës Shqipe me “dasht” dhe format e saj si dua, do, do, duam, doni, duan, desha, deshe, deshte, doja, doje, donte, deshëm, donim, deshët, donin, deshën janë të vetmet që i japin kuptim njësive të gjuhës Italiane të mëposhtme:
1.desiderare; desiderio/ desire, wish
2. adorare (adoro)/ adore, worship
3. dovere (verb form)/ must, have to, should, ought to

Shikohet qartë që bazë e marrë eshtë “do” dhe “des”.

Në derivatet brënda vete gjuhës Shqipe shihet qartë uniteti dhe lidhja e fortë llogjike-semantike midis njësive me një rrënjë të parë:

me *dasht- do / want

1. dashuroj (dashuri) / love

2. dëshiroj (dëshirë) / wish
3. adhuroj (adhurim)/ worship
4. duhet, domosdo -kuptimi pasiv kur ai sendi, ngjarja do ashtu të bëhet. Ngjarja, ose sendi kanë dhe ata “do”-në e tyre. / must, have to, should, ought to
5. do të- formimi i kohës së ardhme të foljes/ will

E disa njësi të tjera që nuk po i përmënd këtu.

Gjuha Shqipe është gjuha më llogjike dhe efikase në botë. Qëndron shumë afër mënyrës së koduarit të koncepteve që kryen truri njerëzor gjatë punës së tij. Puna e trurit është e njëjtë me atë xhirimit pambarim të një filmi me tre dimensione jo vetëm të figurës, por edhe zërit, erës, shijes, dhëmbjes, etj.

Italishtja ka në familjen me rrënjë të njëtë semantike njësitë e mëposhtëme:

 
* Volere (voglio, vuoi, vuole..)/want

1. amare (amore)/ love
2. desiderare (Desiderio)/ desire, wish
3. adorare/adore, worship
4. dovere/ must, have to, should, and ought to

5.+ ò, ài, à,../ will

Shikohet qartë një shkëputje llogjike ndërtimore në Italisht, ku format "amare" dhe "volere" janë plotësisht të huaja për format "deside+rare", "ado+rare", dhe "do+vere/do bere". Nga ana tjetër, pikërisht kjo kombisje formash të huaja për njëra tjetrën brënda një gjuhe, por që vinë nga një burim semantik e bën atë gjuhë më pak efikase sepse rrit punën memorizuese dhë përdoruese të trurit panevojmërisht. Të njëjtën moslidhje organike semantike të tyre na jep edhe Anglishtja.

Analiza argumentuese semantike e tyre është shumë më gjatë dhe e ndërlikuar, por mendoj se është e mjaftueshme ketu të jap thelbin e prejardhjes semantike.

Ndonji mund të kundërshtoj, por duhet të dihet më shumë reth kësaj. Sa për argument kundër skeptikeve po jap një fakt që në gjuhën kineze nuk ka dallim midis *dua dhe *dëshiroj, përdoret pak a shumë e njëjta folje.

Tjetër argument i fortë është ndërtimi i së ardhmes ne gjuhen Shqipe, ende një enigme e pazgjidhur. Pse Shqipja përdor *do-në në të.

Ç’është *dëshiroj në fakt dhe ç’farë dallimi ka nga me *dasht?

Dallimi është i thjeshtë: *dëshiroj është një "me dasht" në kohën ardhme. Eshtë një ndjenjë e thjeshtë njerëzore për të patur një diçka, kokhyet lehtë që në të tanishme nuk e ke. Ose, një ndodhi e ardhme për të patur një diçka, kokhyet që nuk e ke tani.

Pra, është një "do të doja", një përsëritje e "do"-së. Sikur ta ndërtonim *dëshiroj me Shqipen e sotme pikërisht tani, dëshiroj do të bënte "dotedoja", ose "dodesha". në kohën e ngrirjes së bashkimit dhe ndryshimet e mundshme të mevonshme sjellin një "des+do+sufix", ku o-ja gjitmonë dihet që kalon në ndryshimet e njohura: në "u",tek *duhet adhurim,"a", tek *dashuri, "e", desire, "ë", *dëshirë. Dihet gjithashtu që ‘s’ tenton te ‘sh’. Në gjuhësinë e sotme nuk dihet vetëm pseja e këtyre ndryshimve fonetike. Unë e mendoj që arsyeja është tendenca që ka gjuha e folur që tingujt ti prodhojë në vënde të gojës në mënyrë të atillë që ata të shqiptohen sa me shpejt që të jetë e mundur dhe sa më më lehtësisht. Eshtë një efikasitet i çuditshëm automatik i gjuhës që tenton gjithmonë të uli kohën e të folurit dhe lodhjen gjatë të folurit.

Por, në gjuhë, kalojmë përsëri në funksionin llogjikor të fjalës, kur u ndërtua për herë të parë ky funksion i ri i njësisë së vjetër, ndërtohej gjithmonë në të tashmen, sepse sistemi i referimit kur fillon ndërtimi është gjithmonë e tashmja, atëhere ndodh veprimi për herë të parë, dhe është gjithmonë objektiv dhe konkret, asnjiherë abstrakt sikur random mendohet sot. Abstraktizimi ndodh më vonë dhe unë mendoj që është vetëm një përgjithësim i thjeshtë emërtues i një veprimi-fjale të mëparshme që përcaktonte gjuhësisht një veprim 100% konkret.

Eshtë shumë më i ndërlikuar argumentimi kohor semantik, por ju jap dy shëmbuj krahasues në dy gjuhë te njohura që të krijoni një ide për skemën e përbashkët ndërtimore:

Anglisht: Want-Wish-Will

Shqip: Me *dasht(Dua)-Deshiroj-Do (+të ,por "të" është një shtesë e mëvonshme)

Vetë gjuha Italiane nuk i shpjegon dot ato njësi. Folja bazë e saj për dua është *volere-"voglio" fare pa lidhje me *desiderare, *adorare dhe *amare shihet qartë që është shumë larg si njësi nga të dy grupet.  Ndersa amare ka shume mundesi vjen nga fjala ama.

Gjuha Italiane vjen më shumë nga gjuha Ilire se nga çdo gjuhë tjetër, perveç gjuhës Shqipe, dhe përmban Shqipen e vjetër, ose Ilirishten e fshehur nën lekurën e saj. Është metoda dhe mendimi i sotëm gjuhësor shumë i prapambetur që nuk arrin në zbërthimin dhe mbikalimin e nivelit të sotëm plotësisht jo shkencor.

The reproduction of part or all of the posts in the linguisticglob.blogspot.com website is prohibited in printed media without the written permission of the owner of this blog Fatmir Iliazi.