Problem është një fjalë që etimologjia e sotme nuk e kupton.
Në shqip gjuhëtarët thonë është një huazim nga latinishtja e cila si gjithmonë e ka huazuar nga "greqishtja" e vjetër.
Një 'fjalë' që e gjejnë në "greqishten" e vjetër si "ballein", që do të thotë "hedh" por gjuhëtarët nuk e lidhin aspak këtë fjalë në fjalën e osmanishtes "bela" dhe "bala" e cila e ka huazuar nga persishtja.
Shikohet që dy format janë pothuaj të njëjta "ballein" dhe "bela/bala" ku e para ka shtesë vetëm mbaresën "in". Kuptimi i tyre "problem" dhe "bela" në përformacën kutptimore në gjuhën shqipe të sotme është i njëjtë, ndërsa rrënjët e tyre të menduara kanë kuptime krejt të ndryshme nga njëra tjetra, njera kupton "perpara hedh" dhe tjetra "vuajtje, dhimbje"
Në gjuhën shqipe bela nuk ka lidhje aspak me dhimbje, vuajtja: belá,-ja emër i gjinisë femërore; numri shumës; -(të) dhe -ra(t) i ligjërimit bisedor; punë që sjell ngatërresa; kokëçarje: e ka bela; ra në bela; i hapi belara; e bleu belanë me para; për bela… për të sjellë kokëçarje; / për fat të keq; iu bë (i ra) bela iu bë barrë; i ra më qafë.
Poblemi është ajo që vihet "para-ballë", pra fjalë për fjalë nga gjuha shqipe ajo që na vihet "përballë".
Do të ishte gabim të besohej se problemi mund të shpjegohet nga "greqishtja" e vjetër.
Pyetja e vështirë për origjinën e kesaj fjale e sjell semantika e fjalës, kur diçka të del "përballë" dhe te pengon kërkon një zgjidhje. Kuptim thelb i greqishtes së vjetër si "para ballein (hedh)" afron me semantikën e foljes"per-ballon" por përballon ka lidhje më të fortë semantike me semantikën e "problem".
Origjina e problem vjen nga folja e gjuhës shqipe "përballon".
Kjo fjalë nëpërmjet shqipes shkon në krahun tjetër të lindjes si "bala" por përfundoi me performancë kuptimore vuajtje, dhimbje.
Një popull i vjetër i fuqishëm përballimin me diçka e quajti problem ndërsa kur fjala e parë e huazuar në gjuhët e tjera dalëngadalë e humbet kuptimin e parë përfundon si vuajtje dhimbje në persisht dhe arabisht nga ku është origjina e parë e Osmanishtes.
Etimologjia ime alternative për fjalën "problem" sfidon kuptimin konvencional të origjinës së saj nga greqisht dhe latinisht. Fjala në fakt vjen nga gjuha shqipe, konkretisht nga folja "përballon" (për ballë), e cila ka një lidhje më të fortë kuptimore me konceptin e një problemi si diçka që pengon dhe kërkon zgjidhje. Fjala e gjuhës së vjetër shqipe është huazuar në gjuhë të tjera, duke përfshirë persishten dhe arabishten, ku mori një kuptim tjetër lidhur me vuajtjen dhe dhimbjen.
Në shqip gjuhëtarët thonë është një huazim nga latinishtja e cila si gjithmonë e ka huazuar nga "greqishtja" e vjetër.
Një 'fjalë' që e gjejnë në "greqishten" e vjetër si "ballein", që do të thotë "hedh" por gjuhëtarët nuk e lidhin aspak këtë fjalë në fjalën e osmanishtes "bela" dhe "bala" e cila e ka huazuar nga persishtja.
Shikohet që dy format janë pothuaj të njëjta "ballein" dhe "bela/bala" ku e para ka shtesë vetëm mbaresën "in". Kuptimi i tyre "problem" dhe "bela" në përformacën kutptimore në gjuhën shqipe të sotme është i njëjtë, ndërsa rrënjët e tyre të menduara kanë kuptime krejt të ndryshme nga njëra tjetra, njera kupton "perpara hedh" dhe tjetra "vuajtje, dhimbje"
Në gjuhën shqipe bela nuk ka lidhje aspak me dhimbje, vuajtja: belá,-ja emër i gjinisë femërore; numri shumës; -(të) dhe -ra(t) i ligjërimit bisedor; punë që sjell ngatërresa; kokëçarje: e ka bela; ra në bela; i hapi belara; e bleu belanë me para; për bela… për të sjellë kokëçarje; / për fat të keq; iu bë (i ra) bela iu bë barrë; i ra më qafë.
Poblemi është ajo që vihet "para-ballë", pra fjalë për fjalë nga gjuha shqipe ajo që na vihet "përballë".
Do të ishte gabim të besohej se problemi mund të shpjegohet nga "greqishtja" e vjetër.
Pyetja e vështirë për origjinën e kesaj fjale e sjell semantika e fjalës, kur diçka të del "përballë" dhe te pengon kërkon një zgjidhje. Kuptim thelb i greqishtes së vjetër si "para ballein (hedh)" afron me semantikën e foljes"per-ballon" por përballon ka lidhje më të fortë semantike me semantikën e "problem".
Origjina e problem vjen nga folja e gjuhës shqipe "përballon".
Kjo fjalë nëpërmjet shqipes shkon në krahun tjetër të lindjes si "bala" por përfundoi me performancë kuptimore vuajtje, dhimbje.
Një popull i vjetër i fuqishëm përballimin me diçka e quajti problem ndërsa kur fjala e parë e huazuar në gjuhët e tjera dalëngadalë e humbet kuptimin e parë përfundon si vuajtje dhimbje në persisht dhe arabisht nga ku është origjina e parë e Osmanishtes.
Etimologjia ime alternative për fjalën "problem" sfidon kuptimin konvencional të origjinës së saj nga greqisht dhe latinisht. Fjala në fakt vjen nga gjuha shqipe, konkretisht nga folja "përballon" (për ballë), e cila ka një lidhje më të fortë kuptimore me konceptin e një problemi si diçka që pengon dhe kërkon zgjidhje. Fjala e gjuhës së vjetër shqipe është huazuar në gjuhë të tjera, duke përfshirë persishten dhe arabishten, ku mori një kuptim tjetër lidhur me vuajtjen dhe dhimbjen.
Kjo është përpjekja ime për të hedhur dritë mbi historinë komplekse të kësaj fjale.
Analiza ime nxjerr në pah natyrën e ndërlikuar të evolucionit të gjuhës dhe rëndësinë e shqyrtimit të këndvështrimeve të shumta kur gjurmohet origjina e fjalëve, gjë që u ka munguar gjuhëtarëve shqiptare të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.
Fjalori shqip:
përball/ój folje kalimtare; -óva, -úar
1. jam në gjendje të matem me dikë që më sulmon e ta mposht ose të kapërcej një rrezik a vështirësi, i bëj ballë; e mund: përballuan hordhitë osmane; përballuan dimrin e egër.
2. jam në gjendje të kryej një punë; arrij të bëj diçka; ia dal mbanë: i përballoi të gjitha detyrat.
Referencat
^ Bufli, G.; Rocchi, L. (2021), “bela”, in A historical-etymological dictionary of Turkisms in Albanian (1555–1954), Trieste: Edizioni Università di Trieste, page 74
Analiza ime nxjerr në pah natyrën e ndërlikuar të evolucionit të gjuhës dhe rëndësinë e shqyrtimit të këndvështrimeve të shumta kur gjurmohet origjina e fjalëve, gjë që u ka munguar gjuhëtarëve shqiptare të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.
Fjalori shqip:
përball/ój folje kalimtare; -óva, -úar
1. jam në gjendje të matem me dikë që më sulmon e ta mposht ose të kapërcej një rrezik a vështirësi, i bëj ballë; e mund: përballuan hordhitë osmane; përballuan dimrin e egër.
2. jam në gjendje të kryej një punë; arrij të bëj diçka; ia dal mbanë: i përballoi të gjitha detyrat.
Referencat
^ Bufli, G.; Rocchi, L. (2021), “bela”, in A historical-etymological dictionary of Turkisms in Albanian (1555–1954), Trieste: Edizioni Università di Trieste, page 74
Comments
Post a Comment